Ons verhaal

De mooiste gesprekken binnen Gebiedscoöperatie It Lege Midden zijn die met de gebiedscoördinatoren, ze zijn net als wij iedere dag bezig met het beheer MAAR staan daarnaast ook iedere dag in contact met de boeren, de mozaïekregisseurs, nazorgers en vogelwachten die dit beheer letterlijk gestalte geven. Aan Herman Lenes, Rik Boon en Janny de Jong dus de vraag wat hen in 2021 is opgevallen. Wat waren de hoogtepunten, dieptepunten en wat is hen het meeste bij gebleven?

Herman Lenes bijt de spits af: “Voor ons allemaal geldt: Het jaar 2021 begon met een nat voorjaar en daardoor werd er erg laat gemaaid. Door het natte en late voorjaar hadden de vogels geen moeite met het vinden van voedsel en kregen ze veel rust. Er zijn veel jongen vliegvlug geworden en we hopen dat we dat dit jaar en zeker volgend jaar gaan merken in een toename van het aantal weidevogels. Opvallend was voor mij dat in deelgebied Sintjohannesga ondanks het plaatsen van een vossenraster er nog steeds
predatie was binnen dat raster. Dit werd vastgelegd met een wildcamera. Deze vos heeft nog veel predatie veroorzaakt wat een teleurstelling was omdat ze daar de hele winter druk zijn geweest met het vangen van de steenmarter. Al dat werk werd in die periode
teniet gedaan door deze vos. In 2021 kwamen we met de monitoring van predatie op 83% predatie door de steenmarter in de Haskerveenpolder zodat we vanaf januari ook hier de steenmarters mogen vangen.

Janny de Jong vervolgt: “De steenmartermonitoring rondom Aldeboarn is 3 jaar geleden begonnen en daar plukten we in 2021 de vruchten van want zowel de vogels als de nesten kwamen dit jaar terug. Je ziet dan ook dat hiermee het enthousiasme van boeren en nazorgers echt groter wordt. Het gehele deelgebied Lúnberterkrite is afgerasterd voor de vos. Dit is met veel inzet gebeurd door de plaatselijke vogelwacht en de deelnemende boeren uit het gebied. Ook dit heeft heel erg goed geholpen. Het kan nog beter dus voor 2022 is monitoring aangevraagd. Eind maart was er zowel in Deelgebied Polder Gersloot als in Deelgebied Terbandster weidevogelrijk een kritiek moment. Een vos heeft hier in een week tijd behoorlijk veel nesten vernietigd. Gelukkig is deze vos begin april gevangen. Dit bleek op tijd want ook in deze deelgebieden kwam weer een stijgende lijn in het aantal nesten en vliegvlugge kuikens. Daarom is ook in
Deelgebied ‘Terbandster Weidevogelrijk’ monitoring aangevraagd voor volgend jaar.”

Rik Boon lachend: “Soms is het een hele uitdaging om de registratie en de manier van werken van de nazorgers te doorgronden. Afgelopen voorjaar kwam ik het geval tegen dat er veel meer kuikens waren volgens de alarmtelling dan er nesten geregistreerd stonden. De nazorger werd vanzelfsprekend gevraagd naar hoe dit kon” Rik vervolgd: “Wat bleek nou: de nazorger (overigens 1 van de besten die we hebben) was 14 dagen niet in het veld geweest tijdens de broedperiode vanwege corona en had dus de nest-tellingen niet bijgehouden in deze periode. Hij dacht: ‘ik heb ze niet gevonden en dus kan ik ze ook niet registreren. Dat er een mogelijkheid is om extra broedparen in het systeem te zetten was hem niet bekend. Nadat dit hem uitgelegd is
door een collega-nazorger is dit alsnog goed gekomen’, lacht Rik.

Herman en Janny: “Verder viel ons op dat veel deelnemers, nazorgers en vogelwachten steeds enthousiaster worden en dat bijna alle deelnemers iets doen aan vernatting. Voorgaande in combinatie met camera’s voor het monitoren van de vos en het vangen van de steenmarters bewerkstelligt dat we zo met een hele groep veldmensen vol goede moed bezig zijn voor de weidevogels en dat is mooi en hoopvol om te zien!”

Janny: “Daarbij moet er nog wel opgemerkt worden dat de jagers dit jaar door de Corona-beperkingen niet in het veld mochten komen. Er zijn geen lichtbak-vergunningen afgegeven dus we houden ons hart vast voor het komende seizoen.”

Rik: “Maar ook voor het komende seizoen geldt: Samen de schouders er onder!”

Voor onze boeren zit al het werk voor de weidevogels er voor 2021 op. Maar onze gebiedscoördinatoren hebben het nog druk. Ze zijn druk bezig om goed in kaart te brengen op welke percelen de meeste nesten hebben gelegen en hoe we er samen voor kunnen zorgen dat we de weilanden zo goed mogelijk kunnen inrichten voor de weidevogels. De mogelijkheden hiervoor zijn samengevat in zogenaamde ANLB-beheer-pakketten. Onze boeren van It Lege Midden hebben allemaal een pakket aan maatregelen op (een gedeelte) van hun weilanden genomen om er voor te zorgen dat de weidevogels rustig kunnen broeden en de kuikens een overlevingskans hebben na het uitkomen van de eieren. Voor deze maatregelen krijgen de boeren een vergoeding vanuit de overheid.

Gebiedscoördinator Janny de Jong zit op dit moment om de tafel met alle boeren binnen haar gebied. Samen bekijken ze de vogelkaarten van de Bond van de Friese vogelwachten(BFVW).

Nazorgers zetten namelijk in het broedseizoen (april/mei/juni ) op elke plek waar in het weiland een nest zit een stip op de kaart in een speciaal daarvoor ontwikkelde app.

Op basis van die gegevens maakt BFVW vogelkaarten, dus ook van het werkgebied van Janny.

Die vogelkaarten vormen de basis voor de evaluatie met al ‘haar’ boeren. Janny zegt bewust ‘mijn boeren’ want vervolgd Janny: ‘we kunnen nog zulke goede maatregelen afspreken, de boeren moeten het doen. We zijn samen ontzettend gemotiveerd om er voor te zorgen dat de weidevogels in ons mooie landschap blijven maar dat staat en valt bij samenwerken en leren van elkaar.”

Janny vervolgd: “We bespreken de oorzaken van wel of geen stippen op de kaart. Oorzaken van weinig nesten in een bepaald gebied kunnen zijn; predatie, het onvoldoende snoeien van bomen en struiken waardoor roofvogels een veel te mooie uitkijktoren hebben over de weilanden, of te weinig vernatting in een droog voorjaar waardoor de weidevogels te weinig voedsel (wormen en insecten) uit de bovenlaag van de grond kunnen halen”. Morgen plaatsen we het volgende bericht waarin Janny ons meeneemt in de verschillende mogelijkheden die boeren hebben om de weidevogels te beschermen.

Janny de Jong neemt ons graag mee in de mogelijkheden voor een boer om iets te doen voor de weidevogels. De boer ontvangt hier een vergoeding voor vanuit de overheid. Deze maatregelen staan beschreven in zogenaamde ANLB-beheer-pakketten. Zoals gister al beschreven: De boeren van It Lege Midden hebben op grote delen van hun percelen deze pakketten afgesloten. Een populair pakket is het pakket ‘legsel beheer’ in combinatie met ‘kuikenland’, het liefst ook nog in combinatie met minimaal 1000m2 vernatting. Dit jaar zijn er ook meer deelnemers die kiezen voor het pakket ‘extensief beweiden’ en het nieuwe pakket ‘beweiden in dienst van de weidevogel’.

In het kort: als een boer het pakket ‘legselbeheer’ op z’n land afsluit binnen het ANLB dan houdt dit in dat je minimaal 5% van je gras niet mag maaien voor 15 juni. Uiteraard laat de boer het gras op die plekken staan waar de meeste nesten liggen. Of de boer kan er voor kiezen om op ieder perceel, waar het pakket ‘legselbeheer’ zit, het gras niet voor 15 juni te maaien aan de lange zijde van het perceel, 4 meter vanaf de slootkanten.

Janny: “Een ander pakket aan maatregelen die we samen met de boer kunnen afspreken voor een perceel is het pakket ‘extensief beweiden’. Dit houdt in dat deze boeren het land wel mogen bemesten op eigen initiatief maar ze moeten het land extensief beweiden. Een moeilijk woord, maar in het kort houdt dit het volgende in: De boer mag het land niet maaien vanaf 1 april tot minimaal 15 juni. En het land moet worden beweid door maximaal 3 koeien per hectare.”

Morgen neemt Janny jullie graag mee in hoe we er als collectief voor zorgen dat we ieder jaar een stap voorwaarts maken om de voorwaarden voor het behouden van de weidevogelpopulatie in ons gebied zo optimaal mogelijk te houden.

Janny de Jong is 1 van onze gebiedscoördinatoren. De afgelopen dagen heeft zij vertelt wat zij samen met de boeren op dit moment doet.

Janny heeft vertelt over de vogelkaarten die de basis vormen voor het evalueren van het afgelopen weidevogelseizoen. Dit zijn kaarten van het grasland van een boer uit ons gebied waarin op iedere plaats een stip staat waar afgelopen voorjaar een nest is aangetroffen.

Samen met de boer bekijkt zij hoe we deze nesten kunnen beschermen en hoe we er samen voor kunnen zorgen dat de kuikens een goede overlevingskans hebben. Dit kan met verschillende pakketten. Gister hebben we al een aantal mooie pakketten besproken die de boer kan inzetten.

Het pakket ’beweiden in dienst van de weidevogel’ gaat zelfs nog een stukje verder dan de pakketten van gister. Janny vertelt: “Boeren die dit pakket afsluiten hebben meestal drie a vier percelen, waar de melkkoeien op lopen te grazen in het weidevogelseizoen. Die koeien lopen eerst drie dagen op het eerste perceel, dan drie dagen op het tweede, en daarna drie dagen op het derde en ga zo maar door… Bij het vierde perceel begint het beweiden weer van voor af aan. Doordat de koeien maar drie dagen op een perceel grazen, blijven er altijd voldoende graspollen staan waar de weidevogel beschutting in kan vinden. Ook zijn er verspreidt over het weiland voldoende koeienvlaaien waar insecten op afkomen en veel wormen uit de grond naar bovenkomen. Dit is het perfecte 4-sterren-diner voor onze weidevogels. Deze percelen mogen beslist niet gemaaid worden voor 15 juni. Daarom heet dit pakket ook ‘in dienst van de weidevogel’.

Janny zorgt er samen met de boer voor dat zoveel mogelijk op elk weiland het juiste pakket komt te liggen. Het is belangrijk dat er veel weilanden aaneengesloten liggen waar toch een pakket op ligt. Als boer A ontzettend z’n best doet voor de weidevogel maar de buurman heeft bomen in zijn weiland staan waar veel roofvogels in zitten, dan zijn alle inspanningen voor niets geweest. En daarom is het ook zo belangrijk dat we met elkaar samenwerken en dat we een helicopterview houden als gebiedscoördinator.

We kijken samen waar de weidevogels het liefste broeden (stippen op de weidevogelkaarten) en spreken ook gezamenlijk alle overige maatregelen die de boer neemt om er voor te zorgen dat een kuiken ook overlevingskans heeft.

Zo zorgen we er als collectief voor dat we ieder jaar een stap voorwaarts maken om de voorwaarden voor het behouden van de weidevogelpopulatie in ons gebied zo optimaal mogelijk te houden. Maar we mogen ook niet vergeten dat de boer met al zijn inspanningen nog wel rendabel moet kunnen boeren. Daarom is het ook zo belangrijk dat we goed kijken waar beheer nodig is en waar niet. En dat bepalen we in deze periode voor het komende jaar! Op naar een vruchtbaar weidevogel-seizoen dus!

Vanaf het begin ben ik al betrokken bij het Agrarisch Natuurbeheer, momenteel ben ik penningmeester van Agrarische Natuurvereniging It Bûtlân en daarnaast bestuurslid van Gebiedscoöperatie It Lege Midden. Dat krijg je als je passie hebt voor de natuur en weidevogels. Maar heel eerlijk; toen ik begon met agrarisch natuurbeheer deed ik het voor het geld. We kregen steeds meer plezier in het beheer en inmiddels  gaat het niet meer om het geld maar om de weidevogels en daarnaast om de burger te laten zien hoe mooi de agrarische natuur is!

Adrie heeft een plasdras, legselbeheer, kruidenrijk grasland, extensief beweid grasland en hij rijdt ruige mest uit. Ook verhoogt hij het waterpeil zodra dit kan.

In samenwerking met de vlinderstichting heeft hij stroken met bloemen voor de vlinders en bijen ingezaait. De plasdras in combinatie met extensieve beweiding is volgens Adrie ideaal voor de voedselvoorziening voor de kuikens. Rondom zijn bedrijf liggen redelijk intensieve bedrijven en de vogels die daar zitten komen ook drinken en fourageren bij de plasdras van Adrie. Het is een prachtig gezicht soms, als er tientallen kievitten rondlopen.

Adrie vind weidegang erg belangrijk en heeft zijn land zo ingericht dat het voor de weidevogels het meest gunstig is wat graslengtes betreft. Als het gras te lang en te dicht is kan het kuiken niet meer ertussen door komen om bij het voedselrijke stuk te komen. Wij denken echt mee met wat de vogels nodig hebben en dit werkt voor ons prima!

Adrie heeft schapen en vleesvee en hobbymatig wat andere dieren zoals ponies en kippen. De dieren worden mede verzorgd door jongeren met een zogenaamd ‘rugzakje’ die bij hem op het bedrijf meehelpen. De dieren krijgen o.a. kruidenrijk hooi van eigen land.

Het bedrijf ligt in Warten met aan de ene kant de Waldwei en aan de andere kant een fietspad. Veel rust is er niet, voorals niet in het voorjaar en de zomer maar Adrie merkt dat de vogels zich wel aanpassen aan de verstoring rondom hen. Er staan regelmatig fietsers te kijken bij de plasdras. Adrie heeft hier bordjes neergezet waarop gevraagd wordt om de hond aangelijnd te houden en met een uitleg over het beheer van het land. Langs de Waldwei staat ook een bloemenrand. Het aanpassingsvermogen van de vogels aan de drukte wordt soms onderschat. En met een knipoog:; het is toch juist mooi als we de burgers kunnen laten zien dat wij boeren zo slecht nog niet zijn ?